Fotografia wykonana na zlecenie dr. Josefa Mengle przez prawdopodobnie polskiego więźnia-fotografa. Karta pocztowa została wydana prawdopodobnie w 1949 r. przez Stowarzyszenie "Opieka nad Oświęcimiem” w Krakowie. Stowarzyszenie działało do początku lat 50. - kierował nim ksiądz Ferdinand Machay (*4 V 1889 Jabłonka/Orawa - †31 VII 1967 Kraków), polski ksiądz katolicki, infułat, teolog i polityk okresu II RP, działacz niepodległościowy, publicysta i wydawca, uhonorowany tytułem Sprawiedliwego wśród Narodów Świata przez Instytut Yad Vashem. Celem Stowarzyszenia było: „przekazanie pokoleniom tragicznej historii tortur oświęcimskich”, oraz „utrzymanie cmentarza i budowa Mauzoleum w obozie Auschwitz-Birkenau”. Stowarzyszenie posiadało własną strukturę terenową opartą na oddziałach, m.in. w Czarnym Dunajcu, Krościenku n. Dunajcem, Nowym Targu, Zakopanem. Na początku lat 50., w ramach akcji władz PRL wymierzonej w niezależne organizacje społeczne stowarzyszenie zostało zlikwidowane i reaktywowane na krótko po 1956 r. Stowarzyszenie opublikowało wiele dokumentów, fotografii (także w formie kart pocztowych) oraz opracowań poświęconych martyrologii ofiar KL Auschwitz-Birkenau.
W styczniu 1943 roku do obozu koncentracyjnego Auschwitz-Birkenau przyjechały pierwsze transporty Romów. W marcu, w Birkenau, wydzielono kompleks 32 baraków – tzw. Familienlager (obóz rodzinny). Nie przeprowadzono selekcji i nie rozdzielano rodzin. Uwięzionym zostawiono również odzież i pieniądze, włosy ostrzyżono dopiero w kwietniu 1944 roku. Oznaczono ich czarnym trójkątem Asociale (aspołeczni) oraz literą „Z” (Zigeuner) – tatuowaną na ramieniu obok numeru.
W szczytowym okresie istnienia obozu, w Familienlager przebywało około 20 tys. niemieckich, czeskich, polskich, rosyjskich, węgierskich, holenderskich, norweskich, litewskich, francuskich, greckich Romów i Sinti. Największy transport polskich Romów przywieziono w 1943 roku – kilka tysięcy osób skoncentrowanych wcześniej w Szepietowie w powiecie Wysokie Mazowieckie. Wkrótce po przywiezieniu wszyscy zostali zagazowani.
W obozie panowały epidemie tyfusu plamistego i brzusznego, szkorbutu, biegunki, świerzbu, wszawicy, czyraczności i nomy (raka wodnego). Oświęcimscy „naukowcy” roztoczyli nad Cyganami szczególną „opiekę”. Dr Josef Mengele prowadził zbrodniczy program badań nad bliźniętami. Na potrzeby niemieckich instytutów medycznych obcinano i konserwowano głowy dzieci. Kobiety w zaawansowanej ciąży zarażano tyfusem w celu analizy wpływu choroby na płód.
Już w lipcu 1943 roku Reichsführer Heinrich Himmler nakazał przygotować likwidację obozu cygańskiego. Próbę podjęto 16 maja 1944 roku. Na teren podobozu weszli SS-mani i wezwano więźniów do opuszczenia baraków. Uprzedzeni wcześniej Romowie i Sinti, uzbrojeni w pałki, noże, kamienie nie wykonali rozkazu. Niemcy, obawiając się otwartego buntu, wycofali się.
W czerwcu, w trzech transportach ponad 1 tys. mężczyzn wywieziono do obozów koncentracyjnych w Ravensbrück i Buchenwaldzie, gdzie ich zgładzono. Dnia 2 sierpnia 1944 roku pozostałych w obozie, w większości starców, kobiety i dzieci, 2 sierpnia, przy pomocy kijów, w mocnej obstawie żołnierzy SS skierowano do komór gazowych. Ciała spalono. Zigeunerlager w Auschwitz-Birkenau przestał istnieć.
[A G-K]
